9.01.2021
Μια πρόβλεψη για τις επόμενες δράσεις του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης
Το τελευταίο διάστημα έχουν απασχολήσει εκτεταμένα την αγροτική επικαιρότητα οι προσκλήσεις που πιθανολογούνται ότι θα προκηρυχθούν κατά τη μεταβατική περίοδο της ΚΑΠ που έχει ξεκινήσει. «Νέες προσκλήσεις για βιολογική γεωργία το 2021», «Με διπλάσιο ποσό ενίσχυσης ανά δικαιούχο και περισσότερες δεσμεύσεις το πρόγραμμα Νέων Αγροτών», «Κατά προτεραιότητα η ενεργοποίηση Σχεδίων Βελτίωσης από το 2021», είναι μόνο μερικοί από τους τίτλους των προηγούμενων ημερών.
Ο προϋπολογισμός για την Ελλάδα
Από τις διαπραγματεύσεις των προηγούμενων μηνών, το ποσό που θα διατεθεί για την Αγροτική Ανάπτυξη στην Ελλάδα ανέρχεται στο ποσό των 1,6 δις €. Για περισσότερες πληροφορίες για τα κονδύλια αυτά αναζητήστε το άρθρο στον Αγρότυπο «Παράταση υφιστάμενης ΚΑΠ για δύο έτη, κονδύλια και προβλήματα».
Τι περισσεύει από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-20;
Τον περασμένο Δεκέμβριο η 9η Επιτροπή Παρακολούθησης του ΠΑΑ έδωσε προσωρινά στη δημοσιότητα στοιχεία για την πορεία υλοποίησης του προγράμματος. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι για να καλυφτούν οι ανάγκες των δικαιούχων σε όλα τα μέτρα που έχουν ενταχθεί μέχρι το τέλος του 2020 θα απαιτηθούν περίπου 6 δις €, ενώ αναμένονται πρόσθετες εντάξεις στα ιδιωτικά έργα του Leader, στο μέτρο της Συνεργασίας κλπ. Αντίθετα ο διαθέσιμος προϋπολογισμός ανέρχεται σε 5,64 δις €, δηλαδή ήδη το ΠΑΑ 2014-20 εμφανίζει ένα έλλειμμα 350 εκ. €.
Αυτό σημαίνει ότι οι δυνατότητες για διαγραφές μέτρων και μεταφοράς κονδυλίων σε άλλα μέτρα είναι περιορισμένες. Κατ’ επέκταση δηλαδή οι νέες προκηρύξεις πρέπει να βασιστούν σχεδόν αποκλειστικά στα νέα κονδύλια του μεταβατικού προϋπολογισμού της ΚΑΠ. Ποιοι είναι οι επικρατέστεροι υποψήφιοι για νέες προσκλήσεις τα επόμενα δύο έτη;
Η εξισωτική αποζημίωση για τα έτη 2021 και 2022
Η εξισωτική αποζημίωση (Μ13) θα χρειαστεί περίπου 260 εκ. € ετησίως, αν λάβουμε υπόψη τα στοιχεία πληρωμών για το 2020[1] αλλά και τις ανάγκες των νέων περιοχών που έχουν προταθεί να ενταχθούν στο καθεστώς των περιοχών που πλήττονται από ειδικά μειονεκτήματα. Επομένως για την περίοδο 2021 – 2022 θα απαιτηθούν 520 εκ. € επιπλέον, τα οποία μπορούν να καλυφθούν μόνο από τον τακτικό προϋπολογισμό του ΠΑΑ. Δεδομένης της οικονομικής κατάστασης της χώρας μας είναι μάλλον απίθανο τα απαιτούμενα κονδύλια να βρεθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Ένα νέο πρόγραμμα νέων αγροτών;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για το πιο δημοφιλές πρόγραμμα και έχει καλλιεργηθεί μια προσδοκία γρήγορης προκήρυξής του. Επίσης, συνάδει με έναν βασικό στόχο της ΚΑΠ, που αφορά την ηλικιακή ανανέωση του αγροτικού πληθυσμού. Όμως, υπάρχουν ορισμένα ερωτηματικά που περιπλέκουν μια άμεση προκήρυξή του.
Ένα πρόγραμμα νέων αγροτών θα χρειαστεί τουλάχιστον 300 εκ. €, με βάση την εμπειρία του 2016, για να χρηματοδοτήσει περίπου 15.500 νέους αγρότες και με ποσά που θα κυμαίνονται κατά μέσο όρο σε 19.500€. Υψηλότερα ποσοστά στήριξης σημαίνουν αναγκαστικά και μεγαλύτερο προϋπολογισμό (ή λιγότερους δικαιούχους). Μια πιθανή προκήρυξη εντός αυτής της διετίας δεν αναιρεί την υποχρέωση από την Ελλάδα να διαθέσει ένα ελάχιστο ποσό 264,6 εκ. € για τη στήριξη των νέων αγροτών την περίοδο 2023-2027, όπως προβλέπει η νέα ΚΑΠ. Αν συμβούν δύο προκηρύξεις νέων αγροτών εντός της περιόδου 2021-2027, τότε ένα ασυνήθιστα υψηλό ποσοστό του προγράμματος θα δαπανηθεί για τους νέους αγρότες, που θα λείψει από άλλες δράσεις.
Νέοι αγρότες και πρόωρη συνταξιοδότηση
Τα μέχρι τώρα νομικά κείμενα για το νέο ΠΑΑ 2023-2027 περιγράφουν στην αντίστοιχη παρέμβαση μια ιδιότυπη περίπτωση συνεργασίας μεταξύ νέων και μεγάλων σε ηλικία αγροτών. Συγκεκριμένα, ορίζεται ότι σε περίπτωση διαδοχής είναι εφικτή η παροχή ενίσχυσης στον παραγωγό που συνταξιοδοτείται. Η προετοιμασία ενός σχήματος διαδοχής σε νέους αγρότες που συνδυάζεται με μια πρόωρη συνταξιοδότηση σε μεγαλύτερους σε ηλικία αγρότες απαιτεί προσεκτική προετοιμασία και μπορεί να υλοποιηθεί συνδυαστικά μόνο από την ερχόμενη περίοδο. Στην περίπτωση όμως που πραγματοποιηθεί νωρίτερα μια προκήρυξη τότε, ένα μέρος μπορεί να καλυφτεί από το ταμείο ανάκαμψης (200 εκ. €).
Βιολογική γεωργία: επέκταση για υφιστάμενους και προκήρυξη για νέους
Αν κάποιος ήθελε να στοιχηματίσει στο μέτρο που θα προκηρυχθεί την επόμενη διετία θα είχε καλές πιθανότητες αν επέλεγε τη βιολογική γεωργία. Οι ενδείξεις είναι πολλές: ρητή αναφορά στον μεταβατικό κανονισμό που αφορά το ταμείο ανάκαμψης αλλά και στο κείμενο του ΠΑΑ που προβλέπει τη χρηματοδότηση νέων και υφιστάμενων δεσμεύσεων για αγροπεριβαλλοντικά μέτρα. Η «πράσινη» κατεύθυνση της νέας ΚΑΠ και οι στόχοι της Στρατηγικής από το χωράφι στο τραπέζι (Farm to Fork Strategy) δίνουν ιδιαίτερη δυναμική για την προώθηση της βιολογικής γεωργίας.
Η παράταση των δεσμεύσεων για υφιστάμενους ανά πρόσκληση
Ο βασικός κανόνας που αφορά στην παράταση των υφιστάμενων δεσμεύσεων στη βιολογική γεωργία είναι ότι αυτές δεν μπορούν να καλύψουν παραπάνω έτη πλέον του 2023. Ο περιορισμός του 2023 είναι και ο λόγος που δεν πρόκειται να δούμε επέκταση των δεσμεύσεων σε άλλα γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα (πχ νιτρορύπανση). Με βάση τα στοιχεία του ΥΠΑΑΤ[2] για τις προσκλήσεις και πληρωμές στη βιολογική γεωργία για τις τέσσερις προσκλήσεις έχουμε τα παρακάτω:
Από τα παραπάνω μόνο οι υφιστάμενοι παραγωγοί της 1ης πρόσκλησης, οι νεοεισερχόμενοι της 2ης και της 3ης πρόσκλησης θα μπορούν να ενταχθούν. Σε μια τέτοια περίπτωση η παράταση θα απαιτήσει περίπου 80 εκ. €, αν για τους νεοεισερχόμενους της 2ης πρόσκλησης υπολογιστούν συνολικά δύο διαδοχικά έτη παράτασης.
Το νέο πρόγραμμα Βιολογικής γεωργίας
Είναι άγνωστο πόσο θα κοστίσει ένα φρέσκο πρόγραμμα βιολογικής γεωργίας. Θα εξαρτηθεί από τα προϊόντα που θα συμπεριλάβει και τελικά από το ποσό που θα αποφασιστεί να προκηρυχθεί. Η πρώτη πρόσκληση βιολογικής γεωργίας, που αφορούσε τόσο το γεωργικό όσο και το κτηνοτροφικό τομέα, είχε προϋπολογισμό 443 εκ. €. Είναι λογικό να περιμένουμε ένα προϋπολογισμό μεταξύ 300 – 400 εκ. €. Αν υποθέσουμε ότι η πρόκληση θα έχει ύψος 350 εκ. €, τα 164,3 εκ. € θα προέλθουν από το ταμείο της ανάκαμψης και 185,7 εκ. € από τον τακτικό προϋπολογισμό.
Λαμβάνοντας υπόψη και τα τρία σενάρια έχουμε:
Τα υπόλοιπα μέτρα;
Όπως φάνηκε παραπάνω, με μόλις 3 νέα μέτρα, ο προϋπολογισμός της μεταβατικής περιόδου περιορίστηκε σημαντικά. Επίσης είναι μάλλον δύσκολο να εξαντληθεί το σύνολο του προϋπολογισμού μέσα σε 2 έτη λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα μέρος θα πρέπει να κρατηθεί ως «ρεζέρβα» για να καλύψει ανειλημμένες υποχρεώσεις που θα προκύψουν από το 2023 και έπειτα, υποχρεώσεις που στις δράσεις των σχεδίων βελτίωσης, της μεταποίησης και του Leader είναι αυξημένες.
Επίλογος
Μόνο υποθέσεις μπορεί να κάνει κάποιος για τις επόμενες προσκλήσεις 2021-2022, δεδομένου ότι οι επιλογές είναι πολλές και τα χρήματα περιορισμένα. Η πληρωμή της εξισωτικής αποζημίωσης και η παράταση – νέα πρόσκληση των βιολογικών είναι οι πιο πιθανοί υποψήφιοι. Για τους νέους αγρότες η κατάσταση είναι αρκετά ρευστή, όπως εξηγήθηκε παραπάνω. Σε περίπτωση πάντως μη πρόσκλησης μια νέα πρόκληση επενδυτικών σχεδίων σε συνδυασμό με δαπάνες εξοικονόμησης ενέργειας και ύδατος και χρήση νέων ψηφιακών τεχνολογιών είναι πιθανό να αντικαταστήσουν τους νέους αγρότες.