Η μεταβατική περίοδος 2021-2022 πριν τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική

Η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται την 1.1.2023, καθυστερώντας 2 χρόνια την αρχικά προγραμματισμένη εκκίνησή της. Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται στην ατυχή συγκυρία το Ευρωκοινοβούλιο και η Επιτροπή να αλλάξουν το 2019, εξαιτίας των ευρωπαϊκών εκλογών, που μετατόπισαν χρονικά τις διαπραγματεύσεις και αφετέρου στα πολλά ερωτηματικά που προέκυψαν από τα κράτη-μέλη κατά την εκπόνηση των Στρατηγικών τους Σχεδίων. Το Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας, σε κοινή συμφωνία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατέληξε στη συνέχιση της στήριξης των Ευρωπαίων γεωργών στο πλαίσιο του ισχύοντος νομικού πλαισίου έως το τέλος του 2022, οπότε θα αρχίσει να ισχύει η νέα ΚΑΠ. Στη συμφωνία αυτή περιλαμβάνεται και η ενσωμάτωση του Ταμείου Ανάκαμψης που θα ενισχύσει περαιτέρω τα κονδύλια για την αγροτική ανάπτυξη.

Βέτο από Πολωνία-Ουγγαρία στο ταμείο ανάκαμψης….

Για τα δύο «ορφανά» έτη θα ισχύει ένας μεταβατικός κανονισμός, η τελική έγκριση του οποίου αναμένεται στα τέλη του 2020, καθώς συνδέεται στενά με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ). Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι τα πράγματα κυλούν ομαλά. Δύο σημεία τριβής παραμένουν. Τα κονδύλια που περιλαμβάνονται στο Ταμείο Ανάκαμψης έχουν σκοντάψει στην αντίσταση των Πολωνία και Ουγγαρία που αρνούνται επειδή αντιτίθενται στην προτεινόμενη σύνδεση της βοήθειας με την τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου. Οι αντιρρήσεις αυτές κάμφθηκαν, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, με την Επιτροπή να αναλαμβάνει πλέον τις τελικές λεπτομέρειες σύνταξης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Υπενθυμίζεται ότι από τα δύο χρηματοδοτικά πακέτα, δηλαδή το ΠΔΠ και το Ταμείο Ανάκαμψης, η Ελλάδα αναμένεται να λάβει την περίοδο 2021-2027 χρηματοδοτήσεις συνολικού ύψους μεταξύ 70-72 δις ευρώ.

…αλλά και αντιρρήσεις της Επιτροπής για την περιβαλλοντική φιλοδοξία των νέων κονδυλίων

Όσον αφορά τον έκτακτο προϋπολογισμό για την Αγροτική Ανάπτυξη, που περιλαμβάνεται στο Ταμείο Ανάκαμψης, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο έχουν εκφράσει τον διακαή τους πόθο τα κονδύλια αυτά να απελευθερωθούν γρήγορα, εντός του 2021 & 2022. Η Επιτροπή αντίθετα είχε προτείνει ο προϋπολογισμός της μεταβατικής περιόδου να λάβει υπόψη τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις της νέας ΚΑΠ και τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal), που δίνουν μεγαλύτερη έμφαση σε δράσεις που προστατεύουν το περιβάλλον παρά σε δράσεις που στηρίζουν αμιγώς οικονομικές επενδύσεις στον αγροτικό χώρο.

Χωρίς αλλαγές οι άμεσες ενισχύσεις και οι τομεακές παρεμβάσεις

Κατά τα λοιπά ο κανονισμός θα δώσει τη νομική βάση για τη συνέχιση των άμεσων ενισχύσεων, συνδεδεμένων και αποσυνδεδεμένων, όπως γινόταν τα προηγούμενα χρόνια, χωρίς τις αλλαγές που ενδεχομένως προγραμματιστούν στη νέα ΚΑΠ (βλέπε αλλαγή στα ιστορικά δικαιώματα). Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την ειδική ενίσχυση στο βαμβάκι. Στις τομεακές παρεμβάσεις, τα επιχειρησιακά προγράμματα των οπωροκηπευτικών μπορούν είτε να παραταθούν μέχρι τις 31.12.2022, αν δεν έχουν ολοκληρώσει την 5ετή θητεία τους, είτε να υποβληθούν νέα, με τριετή διάρκεια. Για τον τομέα του ελαιολάδου-επιτραπέζιας ελιάς τα νέα προγράμματα θα έχουν διάρκεια μέχρι τις 31.12.2022, ενώ τα τριετή προγράμματα της μελισσοκομίας θα παραταθούν μέχρι το τέλος του 2022.

Δύο “διαφορετικά” κονδύλια για την Αγροτική Ανάπτυξη

Για την Αγροτική Ανάπτυξη τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα. Η Ελλάδα θα έχει στη διάθεσή της πάνω από 1,6 δις € που θα προστεθούν στον προϋπολογισμό της. Σημειώστε εδώ ότι στο ποσό αυτό περιλαμβάνονται δύο ποσά: 1.237 εκ € του τακτικού προϋπολογισμού και 371 εκ. € του έκτακτου προϋπολογισμού από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η διάκριση αυτή είναι απαραίτητη γιατί η αντιμετώπιση τους αναμένεται να είναι διαφορετική.

Παράταση των υφιστάμενων δεσμεύσεων,

Όσον αφορά τον τακτικό προϋπολογισμό του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) για τις υφιστάμενες δεσμεύσεις θα είναι εφικτή η παράταση τους για 1 ακόμα έτος (π.χ. η βιολογική γεωργία είναι ο καλύτερος υποψήφιος για παράταση). Επιπλέον, για όσους έχουν απενταχθεί από την οριοθέτηση των νέων μειονεκτικών περιοχών που θεσμοθετήθηκαν το 2018, θα συνεχίσουν να λαμβάνουν μέρος της ενίσχυσης και μετά το 2020, μέχρις ότου συμπληρώσουν 4 έτη. Για τις νέες προσκλήσεις όμως τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα.

νέες προσκλήσεις μόνο σε περίπτωση εξάντλησης του προϋπολογισμού του ΠΑΑ και…

Η Επιτροπή ζητά οι νέες δράσεις να είναι συμβατές με το κείμενο της Πράσινης Συμφωνίας και τις νέες φιλοπεριβαλλοντικές φιλοδοξίες. Επιπλέον, μια χώρα θα μπορεί να προχωρήσει σε νέες προσκλήσεις αν δεν έχει αδιάθετα χρήματα από το υφιστάμενο ΠΑΑ (που δεν ισχύει σε καμία σχεδόν χώρα – η Ελλάδα π.χ. στο τέλος του 2020 θα έχει απορροφήσει μόλις το 60% του προϋπολογισμού του ΠΑΑ[1]). Ο απώτερος στόχος της Επιτροπής είναι να καθυστερήσει η εκταμίευση των κονδυλιών ώστε να γίνει με όρους της νέας (και περισσότερο πράσινης) και όχι της υφιστάμενης ΚΑΠ. Οι παραπάνω προτάσεις αφορούν τον τακτικό προϋπολογισμό για το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης και όχι τον έκτακτο από το ταμείο Ανάκαμψης.

…νέα πακέτα διάσωσης αγροτικών προϊόντων VS εξισωτικής αποζημίωσης

Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα για επέκταση των έκτακτων ενισχύσεων για στήριξη του αγροτικού τομέα εξαιτίας του κορονοϊού για 6 ακόμη μήνες. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσουν νέα πακέτα στήριξης συγκεκριμένων προϊόντων, όπως έγινε στο ελαιόλαδο, μέσω των διαθέσιμων αποθεματικών του προϋπολογισμού του ΠΑΑ. Όμως μην ξεχνάτε ότι η εξισωτική αποζημίωση απαιτεί κάθε χρόνο τεράστια ποσά (περίπου 240 εκ. €), που σημαίνει ότι ο ετήσιος προϋπολογισμός για το ΠΑΑ μπορεί να εξαντληθεί σύντομα και να μην επαρκεί για γενναία κορονο-βοηθήματα.

Γρήγορες προκηρύξεις αλλά μόνο για τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης

Η πανδημία του Covid-19 έκανε επιτακτική την ανάγκη για γρήγορη εκταμίευση του κονδυλίου της αγροτικής ανάπτυξης που προέρχεται από το Ταμείο Ανάκαμψης, οπότε Συμβούλιο Υπουργών και Κοινοβούλιο ζητούν το 30% να εκταμιευτεί εντός του 2021 και το 70% εντός του 2022. Μόνο για αυτό το έκτακτο αυτό κονδύλιο, των 371 εκ. €, προτείνονται ελάχιστα ποσά για προγράμματα νέων αγροτών, βιολογικής γεωργίας και μετάβασης στη ψηφιακή γεωργία.

Βιολογική γεωργία, νέοι αγρότες και ψηφιακός μετασχηματισμός

Το Κοινοβούλιο, στο αναλυτικό δελτίο τύπου[2], αναφέρει ότι τουλάχιστον το 37% του έκτακτου κονδυλίου θα πρέπει να διατεθεί για τη βιολογική γεωργία, τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα και την ευζωία, ενώ το 55% θα πρέπει να στηρίξει την εγκατάσταση νέων αγροτών, επενδύσεις σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις και τη μετάβαση σε μια βιώσιμη και ψηφιακή ανάκαμψη. Ειδικότερα, το Συμβούλιο τονίζει ότι τα μέτρα αυτά θα πρέπει να οδηγήσουν στην προσαρμογή στη γεωργία ακριβείας, στη διείσδυση της τεχνολογίας στις αγροτικές περιοχές και στην ενδυνάμωση των τοπικών αγορών[3]. Όπως γίνεται κατανοητό το διαθέσιμο ποσό για την αγροτική ανάπτυξη από το Ταμείο Ανάκαμψης δε φτάνει για όλα τα παραπάνω μέτρα. Θυμίζουμε ότι μόνο το προηγούμενο πρόγραμμα των νέων αγροτών απορρόφησε σχεδόν 300 εκ. €.

Επόμενα βήματα

Αποτελεί ένα πραγματικό δίλημμα πού θα αξιοποιηθούν τα 1,6 δις € της περιόδου για το 2021 & 2022. Ένα πρώτο δεδομένο είναι ότι οι πληρωμές για την εξισωτική αποζημίωση της επόμενης διετίας θα δεσμεύσουν τουλάχιστον 500 εκ. €. Ένα φρέσκο πρόγραμμα νέων αγροτών θα χρειαστεί τουλάχιστον 300 εκ. € (βάσει της προηγούμενης εμπειρίας). Θεωρητικά είναι επίσης εφικτή η παράταση στήριξης των ενταγμένων στη βιολογική γεωργία κατά 1 έτος και η έγκριση επιλαχόντων άλλων μέτρων. Θυμίζουμε επίσης ότι η Επιτροπή έχει παροτρύνει τα κράτη-μέλη να ενεργοποιήσουν τα εργαλεία διαχείρισης κινδύνων που αφορούν την κάλυψη απωλειών προϊόντων και εισοδήματος. Όμως, ακόμη και με τα παραπάνω, απομένει ένα ικανό ποσό για νέες προκηρύξεις – το ερώτημα είναι σε ποιες θα κάτσει τελικά η μπίλια.

[1] https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/OP20_01/OP_CAP_Provisional_measures_EN.pdf

[2] https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20201201IPR92812/transition-to-new-eu-farm-policy-meps-back-deal-on-key-2021-2022-provisions

[3] https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2020/11/27/cap-transitional-regulation-informal-deal-on-how-to-fund-farmers/